Komunikacja bez przemocy

Scenariusz zajęć z młodzieżą

Uczenie zasad i ćwiczenie umiejętności komunikacji bez przemocy jest jednym ze sposobów przeciwdziałania przemocy. Na zrealizowanie tego scenariusza potrzebujesz dwóch godzin lekcyjnych. 

Cele

Dzięki tym zajęciom, młodzi ludzie...

• dowiedzą się czym jest komunikacja bez przemocy i poznają jej zasady
• poznają styl budowania komunikatów TY i komunikatów JA, w celu jasnego przekazywania intencji oraz wyznaczania własnych granic.

Potrzebne materiały

czyste kartki w formacie A4/brystol, prezentacja multimedialna (opcjonalnie), karta pracy – załącznik, komputer, projektor, aktywna tablica (opcjonalnie)

Czas trwania 

2 x 45 minut

Przebieg zajęć

1. Na początku zajęć, poinformuj osoby uczestniczące,  że zajęcia będą dotyczyły zjawiska przemocy – między innymi rówieśniczej. Zaproponuj wspólne ustalenie i zapisanie kilku podstawowych zasad, do których wszyscy będą stosowali się w trakcie zajęć. Poniżej kilka propozycji:

• Maksymalnie angażujemy się w zajęcia
• Nie oceniamy innych osób
• Słuchamy uważnie wypowiedzi innych osób
• Traktujemy z szacunkiem i dyskrecją informacje i opinie ujawniane przez innych
  uczestników zajęć

2. Podziel grupę na mniejsze grupy (minimum dwie grupy, liczba grup parzysta). Na kartkach A4 każda z grup pisze na środku kartki „PRZEMOC RÓWIEŚNICZA” (1 grupa) i „PRZEMOC W RODZINIE” (2 grupa). Zadaniem każdej z grup będzie zapisanie jak najwięcej skojarzeń wiążących się z hasłem. Na zapisanie swoich propozycji grupy mają 5 minut, następnie przedstawiają swoje propozycje na głos. Osoba prowadząca zapisuje na tablicy najważniejsze hasła do obu definicji, a następnie przechodzi do omówienia zjawiska przemocy rówieśniczej i domowej, odwołując się do przykładów podanych przez uczestników zajęć.

Ta część ćwiczenia może być trudna emocjonalnie dla niektórych osób, szczególnie tych, które mają doświadczenia przemocy w domu. Możesz pominąć tę część i na przykład skupić się na przemocy rówieśniczej i cyberprzemocy. 

Przemoc rówieśnicza ma miejsce wtedy, gdy dziecko/nastolatek doświadcza przykrości lub krzywdy przez działania swoich rówieśników. Sprawcy mogą stosować przemoc fizyczną (bicie, kopanie, popychanie, plucie, zabieranie i/lub niszczenie rzeczy) lub psychiczną: (przezywanie, wyśmiewanie, plotkowanie, szantażowanie, obrażanie). Cyberprzemoc jest formą przemocy z użyciem (najczęściej) Internetu i telefonu komórkowego. Może przybierać formy nękania, grożenia, szantażowania, podszywania się pod kogoś w sieci, publikowania lub rozsyłania ośmieszających lub kompromitujących zdjęć i/lub filmów.

Przemoc w rodzinie występuje wtedy, gdy członek rodziny wykorzystuje przewagę siły (fizycznej, psychicznej, ale też ekonomicznej) wobec bliskich członków rodziny. Taka przemoc najczęściej trwa latami. Zjawisko to występować może w wielu rodzinach, bez względu na sytuację finansową, wykształcenie rodziców czy skłonność do uzależnień. Sprawcami przemocy w rodzinie mogą być zarówno mężczyźni, jak i kobiety. Przemoc fizyczna w rodzinie to najczęściej: bicie, kopanie, policzkowanie, popychanie, ciągnięcie za włosy, szarpanie itp. Przemoc psychiczna (inaczej możemy nazwać ją emocjonalną) prowadzi do tego, że członkowie rodziny zaczynają czuć się gorsi, nic nie warci i boją się oraz tracą nadzieję na poprawę sytuacji. Przykładami takiej przemocy może być ośmieszanie, obrażanie, nieustanna krytyka, ograniczanie kontaktów z innymi osobami, poniżanie, upokarzanie, zastraszanie itp.

3. Wprowadź osoby uczestniczące do tematyki komunikacji bez przemocy (Możesz przygotować prezentacje multimedialną)

Często osobom doświadczającym przemocy ciężko jest wyjść z tej trudnej sytuacji, gdyż boją się zgłosić komukolwiek z czym się borykają. Często konflikty w rodzinie lub grupie rówieśników zaostrzają się z powodu problemów komunikacyjnych. Komunikacja interpersonalna jest jak mięsień, który należy ćwiczyć. Istnieje wiele metod poprawiających komunikację w grupie rówieśniczej, w domu czy związku. Marshall Rosenberg – amerykański doktor psychologii i mediator – zajmował się zagadnieniem porozumienia między ludźmi. Na całym świecie krzewił ideę życia w dialogu i szacunku do własnych oraz cudzych uczuć i potrzeb. Istotna była dla niego świadomość tego, że wszyscy mają te same potrzeby, ale różne sposoby ich zaspokajania. Rosenberg zwrócił uwagę na to, jak „język przemocy”, czyli język krytyki i ocen (nazwał go językiem szakala), wpływa na nasze relacje i utrudnia komunikację. Zaproponował on własną metodę pomagającą unikać agresji słownej, którą nazwał językiem żyrafy. Opiera się ona na szacunku do rozmówcy oraz empatii. Jest sposobem komunikowania się bez oceniania. Skupia się na słuchaniu oraz nazywaniu własnych uczuć pojawiających się w sytuacji konfliktowej, a następnie werbalizowaniu swych potrzeb oraz oczekiwań wobec drugiej osoby. Inaczej mówiąc – komunikację można budować z perspektywy krytyki (komunikaty TY) lub z szacunkiem i zadbaniem o uczucia (komunikaty JA).

KOMUNIKATY TY A KOMUNIKATY JA – JAKA JEST RÓŻNICA?

Komunikaty TY to zarzuty, krytyka, ocenianie, obwinianie, ironizowanie i zaprzeczanie emocjom. To słowa, które ranią naszego rozmówcę.

Przykłady:

Tobie jak zwykle nie można ufać.
Ty jesteś chyba jakiś głupi.
Wszystko przez Ciebie.
Zachowujesz się jak gbur.
Nie przesadzaj, Ty zawsze sobie coś wymyślisz.

Jak widać – ciężko odpowiedzieć ze spokojem na zarzuty kierowane w naszym kierunku.

Komunikaty JA to opisanie co czujemy w sytuacji z innym rozmówcą, wyjaśnienie naszych potrzeb i sformułowanie prośby.

Brzmi skomplikowanie, ale spójrzmy na schemat:

Ja czuję ➡️ opis uczuć, np. jestem wściekły, smutny, szczęśliwy
Kiedy Ty ➡️ opis zachowania rozmówcy, który powoduje problem
Ponieważ ➡️ wskazanie potrzeb jakie odczuwam w określonej sytuacji
Chcę ➡️ sformułowanie prośby i oczekiwań

Ja (co czuję?), kiedy Ty (zachowanie), ponieważ (potrzeba), dlatego chcę (prośba).

Przykład:
Czuję się poirytowana, kiedy Ty się spóźniasz ponad godzinę na umówione spotkanie, ponieważ mieliśmy zrobić razem projekt do szkoły, dlatego chciałabym, abyś spotkał się dziś ze mną o 17:00 i wykonał wspólnie ze mną zadanie.

4. Rozdaj osobom uczestniczącym karty pracy, aby mogły poćwiczyć komunikaty JA (język żyrafy). Możesz poprosić o indywidualne wykonanie tej części ćwiczenia lub zaproponuj wykonanie jej w parach. Pobierz kartę pracy

5. Po tej części ćwiczenia, poproś osoby uczestniczące o podzielenie się rezultatami pracy indywidualnej lub w parach. 

Omówienie zajęć

Zacznij od zapytania osób uczestniczących o ich emocje: Co czuły podczas robienia ćwiczeń? Możesz zadać następujące pytania:

• Która część ćwiczenia była dla was najtrudniejsza? Dlaczego?
• Czy łatwo jest tworzyć KOMUNIKATY JA? Dlaczego ważne jest, aby komunikować swoje emocje i potrzeby?
• Co wam sprawia najwięcej problemów w codziennym życiu - komunikowanie potrzeb, czy uczuć? Dlaczego tak jest?
• Czy komunikacja bez przemocy jest według was sposobem na przeciwdziałanie przemocy? Wyjaśnijcie swoją odpowiedź. 

Na koniec zajęć możesz podać osobom uczestniczącym adresy i numery telefonów instutucji / organizacji, które udzielają pomocy osobom doświadczającym przemocy. zawsze warto podać numer telefonu zaufania dla dzieci i młodzieży: 116111

Podziel się swoją opinią na temat tego materiału TUTAJ

Zapisz się do Newslettera SZANSY TUTAJ